Achtergrondrapport Veldproef muskusratten

24 juli 2018

Het laatste achtergrondrapport over de Veldproef muskusratten is verschenen. Hierin staan analyses van vangstgegevens en een proef over objectbescherming.

Proef over objectbescherming

Tijdens deze proef werd de bestrijding in 2 proefgebieden (Dinteloord en Lelystad) gestaakt voor een periode van 3 jaar. In het rapport wordt onder andere de populatieontwikkeling beschreven. Deze proef is niet in de tussenrapportage opgenomen omdat de resultaten van het veldwerk pas na maart 2017 beschikbaar kwamen.

Vangstgegevens 2016/2017

Dit is een analyse van de vangstgegevens die in 2016/2017 zijn verzameld in de proefuurhokken van de veldproef. Ook afrondende (statistische) analyses komen aan bod.

• Download het rapport op de pagina Veldproef

Advies Veldproef Muskusratten: bestrijd het hele jaar door

28 mei 2018

Het is het meest effectief om muskusratten het hele jaar door te bestrijden. Dat blijkt uit het eindrapport van de Veldproef Muskusratten, waarvan op 28 mei de resultaten zijn gepubliceerd.

Kan de bestrijding van muskusratten gerichter, goedkoper en met minder dierenleed? Dat was de vraag achter de Veldproef Muskusratten, een landelijk wetenschappelijk onderzoek naar de noodzaak en de effectiviteit van het muskusrattenbeheer. Dit onderzoek, dat in 2013 is gestart, duurde 3 jaar. Daarna volgde een periode waarin de gegevens werden geanalyseerd.

Doorlopende bestrijding

In het onderzoek zijn 3 vormen van bestrijding uitgetest in verschillende gebieden in Nederland: jaarrondbestrijding, seizoensbestrijding en objectbescherming. Bij objectbescherming wordt enkel bestreden rond objecten als dijken, gemalen en sluizen. Uit het onderzoek blijkt duidelijk dat bestrijding het hele jaar door het meest effectief is om de populatie klein te houden.

Alles over de veldproef

Pilot: Duitse beverrat komt er niet meer in

7 mei 2018

Vandaag ondertekenen Nederlandse en Duitse partijen een overeenkomst waarbij Nederlandse beverrattenvangers de dieren voortaan ook in Duitsland mogen vangen.

Beverratten brengen ernstige schade toe aan de oevers en dijken en vormen daarom een gevaar voor de veiligheid van dijken. Vooral in de grensstreek met Duitsland groeit de populatie snel. Daarom mogen Nederlandse vangers vanaf morgen de beverratten vangen in een gebied van 45 vierkante kilometer, net over de Duitse grens tussen Haaksbergen en Winterswijk. De pilot duurt drie jaar.

Waarom beverratten vangen over de grens?

De beverratten komen vanaf Duitsland Nederland binnen. Het vangen in Duitsland is effectiever omdat het watersysteem daar nog niet zo vertakt is als in Nederland. In Duitsland wordt de beverrat nog niet actief bestreden. In 2016 is de beverrat opgenomen op de EU-lijst van invasieve soorten. Alle lidstaten moeten nu beheerplannen opstellen voor de soorten op de EU-lijst.

DNA-onderzoek voor betere regiobestrijding

16 april 2018

Kan DNA de migratiepatronen van muskusratten in beeld brengen? Een pilot toont aan dat verwantschapsonderzoek nuttig kan zijn voor een effectievere regiobestrijding van muskusratten.

Hoe komen muskusratten Nederland binnen en welke trajecten leggen ze af? Dankzij genetische analyse zijn in de toekomst de migratiepatronen en migratie-afstanden van muskusratten in kaart te brengen. Dat blijkt uit de pilot van de Universiteit Wageningen en de Unie van Waterschappen.

Onderling verwantschap

De onderzoekers vergeleken het DNA van 90 muskusratten die op verschillende plaatsen gevangen zijn. Daaruit blijkt het onderlinge verwantschap van deze dieren. Hiermee zijn de ruimtelijke verschillen tussen de populaties in kaart te brengen. Dit betekent dat het met vervolgonderzoek mogelijk is om meer inzicht in de migratieroutes te krijgen en de afstanden die de dieren afleggen. Op deze manier kan de muskusratbestrijding effectiever  worden gemaakt door extra controles langs de migratieroutes.

Meer informatie

Meer weten? Lees het verslag van het onderzoek over verspreidingspatronen bij muskusratten.

Muskusrattenvangen 2.0: opsporen met DNA

10 april 2018

Hoe kun je muskusratten sneller opsporen via het DNA dat ze achterlaten? Dat brengt een door STOWA en de Unie van Waterschappen opgezet onderzoek in kaart.

DNA blijkt een goede en actuele indicator te zijn voor de aanwezigheid van muskusratten. Als ze ergens zitten, laten ze namelijk snel te traceren DNA-sporen na. Binnen enkele weken nadat ze zijn verdwenen, is het DNA ook weer verdwenen. De kans op ‘false positives’ is daarmee klein.

Meer informatie

Meer weten? Lees het artikel Muskusrattenvangen 2.0: opsporen met DNA uit het STOWA-magazine.

Zweden leren muskusratten bestrijden

7 maart 2018

Op 5 en 6 maart waren 4 collega’s van Jägareförbundet – de Zweedse vereniging voor wildbeheer – in Groningen om daar de fijne kneepjes van de muskusrattenbestrijding te leren. De Zweden willen de muskusrattenpopulatie in het zuiden van het land beter beheersen.

Tijdens het bezoek deelden de muskusrattenbestrijders van waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest hun ervaringen met hun Zweedse collega’s. De Drentsche Aa en de Onlanden hebben vergelijkbare begroeiing en waterstanden als in Zweden. Daarnaast is het landschap ten dele vergelijkbaar met het gebied waar de Zweden problemen ervaren.

Voorzorgsmaatregelen

Er zijn in Zweden nog niet veel muskusratten. Het land wil al wel ingrijpen om de biodiversiteit te beschermen, te voldoen aan de Europese verordening voor invasieve exoten en het voorkomen van infrastructurele problemen in Zuid-Zweden.

Sterke daling aantal muskus- en beverratten

22 januari 2018

In 2017 hebben de waterschappen minder muskusratten gevangen: het aantal vangsten is gedaald tot bijna 62.000. Het aantal gevangen beverratten is gedaald tot bijna 1.250.

In het begin van de 21e eeuw was er een piek. Er werden toen jaarlijks meer dan 400.000 muskusratten gevangen. Nu is dat nog minder dan een zesde. Dat is een gunstige ontwikkeling, want de schade aan waterkeringen en oevers is daardoor beduidend minder geworden.

Muskusratten

Muskus- en beverratten worden gevangen omdat zij een risico vormen voor de veiligheid van waterkeringen. Het aantal gevangen muskusratten is landelijk ten opzichte van 2016 met 24% gedaald tot 61.859. Dat er minder muskusratten zijn betekent ook dat er minder schade is aan waterkeringen en oevers en dat er minder dieren gedood hoeven te worden. Er zijn in Nederland 410 muskusratbestrijders actief aan het werk bij de waterschappen. De muskusrat is in 2017 opgenomen op de Europese lijst van Invasieve soorten. In België wordt de muskusrat vooral in Vlaanderen bestreden en in Duitsland wordt de muskusrat hoofdzakelijk in de deelstaat Niedersachsen bestreden.

Beverratten

De beverratvangsten zijn in 2017 ten opzichte van 2016 met 34% afgenomen tot 1.248. De vangsten concentreren zich in het grensgebied met Duitsland. Bijna 95% van de vangsten vindt plaats in een strook van 10 kilometer langs de grens met Duitsland. Door deze gerichte aanpak langs de Duits-Nederlandse grens wordt voorkomen dat beverratten zich over geheel Nederland verspreiden. De beverrat komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en heeft in de Europese winters een hoog sterftecijfer. Door de zachte winters van de afgelopen jaren is de populatie in Duitsland sterk gegroeid met als gevolg een aanhoudende instroom van beverratten in Nederland. De beverrat is in 2016 opgenomen op de Europese lijst van Invasieve soorten. Met Duitse organisaties vindt overleg plaats over de bestrijding van de beverrat in Duitsland.

Wetenschappelijk onderzoek

De waterschappen zijn in 2013 met een grootschalig wetenschappelijk onderzoek gestart waarin onder andere onderzocht wordt hoe de bestrijding goedkoper, effectiever en met nog minder dierenleed kan. De resultaten van het onderzoek zijn in de loop van 2018 beschikbaar en vormen samen met de monitoringsresultaten van 2016 en 2017 de basis voor de toekomstige bestrijdingsstrategie.

Subsidie voor wetenschappelijk project ‘Dijkgravers in Beeld’

9 januari 2018

Het lectoraat Diergedrag, Diergezondheid en Dierenwelzijn van de hogeschool Van Hall Larenstein heeft een SiA-RAAK-subsidie ontvangen voor ‘Dijkgravers in beeld’, een project dat meer inzicht geeft in het gedrag van muskusratten, beverratten en bevers.

De komende 2 jaar gaan de Unie van Waterschappen, de waterschappen Hunze en Aa’s, Drents Overijsselse Delta en Zuiderzeeland, kennisinstellingen, de Universiteit van Amsterdam, de Saxion Hogeschool en de marktpartijen Altenburg en Wymenga, SODAQ, International Wildlife Services en Sense for Innovation samenwerken aan dit onderzoek. Om het gedrag van de dijkgravers beter in beeld te kunnen brengen, worden zenders met gps-locatie en gedragssensoren gebruikt. Via het telecommunicatienetwerk LoRaWan worden de zenders uitgelezen.

Gerichter opsporen

Graverij in oevers en waterkeringen door muskusratten, beverratten en in toenemende mate ook bevers leidt in het waterrijke Nederland tot aanzienlijke veiligheidsrisico’s, economische schade en structurele onderhoudskosten. Het vangen van muskus- en beverratten blijft noodzakelijk. Daarnaast levert meer inzicht in het gedrag van de dieren de mogelijkheid om ze sneller en gerichter op te sporen. Met een beter begrip van het terreingebruik van bevers wordt het opsporen van graafschade bijvoorbeeld eenvoudiger en is het wellicht mogelijk om ze zo te ‘sturen’ dat schade aan waterkeringen kan worden voorkomen. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat er minder vangmiddelen ingezet hoeven te worden, dat er minder kans op ongewilde bijvangst is en dat er minder dieren gedood hoeven te worden.

Kleine kans op hantavirus-besmetting voor muskusratvangers

6 december 2017

Nederlandse muskus- en beverratbestrijders lopen een zeer kleine kans op besmetting met hantavirussen en leptospirose. Dat blijkt uit het rapport Staat van Zoönosen 2016 van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Zoönosen zijn infectieziekten die dieren kunnen overbrengen op mensen.

Voor het onderzoek zijn 246 muskus- en beverratbestrijders getest. Vrijwel alle deelnemers hebben contact met muskusratten (95%) en bruine ratten (89%). Contact met beverratten kwam met 18% van de deelnemers minder vaak voor.

Onderzoeksresultaten

Van de 246 monsters die getest zijn op hantavirus was er 1 positief. Van de 162 monsters die beschikbaar waren voor het testen op leptospirose waren er 2 (zwak) positief.

RIVM-rapport

RIVM-rapport Staat van Zoönosen 2016

Muskusrattenvangst is effectief

30 november 2017

Waterschappen vangen muskusratten omdat de dieren een risico vormen voor de veiligheid van waterkeringen. En dat heeft effect, blijkt uit de combinatie van de data uit de veldproef Muskusratten en een dynamisch populatiemodel: als er genoeg velduren worden ingezet, dan leidt dat tot lagere aantallen muskusratten.

De veldproef Muskusratten is in opdracht van de Unie van Waterschappen uitgevoerd en liep van 2013 tot en met 2015. In opdracht van STOWA heeft de Universiteit van Amsterdam het dynamisch populatiemodel ontwikkeld. Hierbij is voortgebouwd op de eerdere statistische analyses van de gegevens uit de landelijke vangstregistratie van de muskusratbestrijding. Alles wijst erop dat het aantal muskusratten in Nederland momenteel relatief laag is.

Dynamisch populatiemodel

Het dynamisch populatiemodel houdt rekening met een groot aantal, continu veranderende factoren die de muskusrattenpopulatie kunnen beïnvloeden. Denk hierbij aan intensiteit van de muskusrattenbestrijding – de besteedde tijd – de temperatuur en het waterpeil in een gebied. Door al deze gegevens te combineren in één model kan heel gedetailleerd bekeken worden wat het effect is van de muskusrattenvangst op de populatie in een bepaalde regio. Hierdoor kan de muskusrattenbestrijding efficiënter worden georganiseerd.

Rapport

Het rapport over het dynamisch populatiemodel is grotendeels in het Engels en is te downloaden op de website van STOWA. Rapport Statistical Estimation of Muskrat Abundance